Τάσος Ζάππας

Θεωρώ οτι είναι πολύ γνωστοί οι άνθρωποι των γραμμάτων, τεχνών κι επιστημών οι καταγόμενοι απο την Εύβοια. Ο Σκαρίμπας, ο Σκαλκώτας,ο Παπανικολάου είναι μερικοί απο αυτούς. Δεν γνωρίζω όμως αν είναι ευρύτερα γνωστό και το όνομα του Τάσου Ζάππα. Ακούγοντας το όνομα Ζάππας-πολλές φορές παραφθορά του Ζέππος- αμέσως ο νούς μας πάει σε ναυτικό/ψαράδικο παρατσούκλι.

Ο Τάσος γεννήθηκε κι έζησε στην Ν. Ευβοια , συγκεκριμένα στα Κάψαλα/Νημποριό. Εγραψε πάρα πολλές λαογραφικές μελέτες και διηγήματα για την Ν. Καρυστία και γενικά θαλασσινές και οικολογικές περιγραφές για την Ν. Ευβοια. Παραθέττω κάτω την εργογραφία του όπως την αντέγραψα απο ένα βιβλίο του

1. Στο Ιόνιο με μια βάρκα 1938
2. Της στεριάς και της θάλασσας 1951
3. Ευβοϊκά Α’ 1958
4. Ευβοια 1963
5. Τα Στύρα της Εύβοιας 1966
6. Αλιευτικό χρονικό του Ευβοϊκού 1968
7. Πρωτόβγαλτος καπετάνιος 1968
8. Νερόμυλοι κι ανεμόμυλοι στη Νότια Καρυστία 1969
9. Στο Ιόνιο με μια βάρκα β’ Εκδοση 1970
10. Λαογραφικά των Καψάλων 1970
11. Περιήγηση στην Καρυστία του Εικοσιένα 1971
12. Εγγραφα του Εικοσιένα για την Εύβοια και τις Β., Σποράδες 171
13. Πολιτείες του βορρά και του Νότου 1972
14. Ψαράδες 1973
15. Ευβοϊκά Β’ 1978
16. Ανταρσία 1979

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι πολύ μεστή , χειμαρώδης κι εξαιρετικά συνταγμένη που ενθουσιάζει.

Δυστυχώς όμως παρουσιάζονται μεγάλες δυσκολίες να βρεθούν βιβλία και γραπτά του.

Μήπως κανένας μπλόγκερ μπορεί να βοηθήσει στην Υπόδειξη πηγών για τον Ευβοιώτη λογοτέχνη;

Η ράτσα του σταφυλιού

Ψάχνοντας στο νέτ για πληροφορίες για κρασιά,ποικιλίες οινοποιήσιμες κλπ παρόμοια,βρήκα ένα άρθρο στο "ΒΗΜΑ" στο σημείο

http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=12429&m=C28&aa=2

γραμμένο στις 18 Μαϊου 1997 απο τον Παν. Διονυσίου.

"...............Η ελληνική όμως «παρουσία» δεν εξαντλείται στα πρόσωπα. Υποστηρίζεται από αρκετούς συγγραφείς ότι οι «ρίζες» της ποικιλίας Cabernet βρίσκονται στην Ηπειρο, από τα παράλια της οποίας ξεκίνησε σαν Biturica και χάρη στις ρωμαϊκές λεγεώνες έφθασε ως την τότε Burdigala, προτού κατακυριεύσει κυριολεκτικώς τον κόσμο. Μια άλλη δε, επίσης ενδιαφέρουσα, θεωρία συνδέει και γλωσσολογικά το Cabernet με την Καπνία άμπελο των αρχαίων, η οποία όταν μετανάστευσε στις ελληνικές αποικίες της Νοτίου Γαλλίας μετονομάστηκε «Carbonica», διατηρώντας τη σημασία του ονόματός της, και στη συνέχεια μετατράπηκε σε Carbonet και Cabernet......."

Το καπερνέ σ' όλες τις παραλλαγές του καλλιεργείται σε όλες τις χώρες, όπου μπορεί να ευδοκιμήσει η άμπελος, αποδίδοντας παντού κρασιά αναγνωρίσιμης γεύσης και ποιότητας. Κι έχω ξαναγράψει στα μπλόγκ μου ότι δεν νοείται κόκκινο κρασί προς παλαίωση που να μην είναι μίγμα με καπερνέ. Ετσι λοιπόν γνωρίζοντας την διεθνικότητα του καπερνέ έπεσα απο τα σύννεφα διαβάζοντας οτι πιθανόν να κατάγεται απο την Ελλαδίτσα μας. Η μάλλον ανέβηκα στα σύννεφα. Δεν μπορώ ουτε και θέλω να εκφέρω γνώμη για τις θεωρίες περι καταγωγής του καπερνέ. Εκείνο που πιστεύω ακράδαντα κι εκφράζω ανεπιφύλακτα είναι οτι στη ελληνική γή έχει αναπτυχθεί και μπορεί να αναπτυχθεί απέραντη βιοποικιλία ειδών που μπορεί να ήταν απαρχή πολλών ποικιλιών της υφηλίου.

Σαν παράδειγμα υπάρχει η ποικιλία malvasia που σήμερα έχει χώρα προέλευσης την Ιταλία με πολλές παραλλαγές. Μαλβαζία όμως είναι η μεσαιωνική ονομασία της Μονεμβασιάς. Απο μελέτες δε παλιών εμπορικών συμβολαίων έχει τεκμηριωθεί οτι στην Μονεμβασία η ίσως στην Κρήτη γινόταν παραγωγή ενός κρασιού γλυκού που στα έγγραφα αναφέρεται σαν μαλβαζία. Αυτά κατά την Ενετική εποχή των Κυκλάδων κι η παραγωγή αυτού του κρασιού επιβεβαιώνεται απο τις θαλάσσιες εξαγωγές του βάσει των εμπορικών εγγράφων που έχουν διασωθεί. Το κρασί αυτό αποτελεί ένα μύθο διότι ακόμη δεν έχει ανακαλυφθεί πως και με ποιές ποικιλίες φτιαχνότανε προφανώς διότι τα εμπορικά έγγραφα αποδεικνύουν την ύπαρξη του κι όχι την σύσταση του. Το βέβαιο όμως είναι οτι οι Ενετοί πήραν κλήματα απο τις ποικιλίες που έβγαινε και τις φύτεψαν στην Ιταλία κι ακόμη πρέπει να τις ταξίδεψαν μέχρι και την Μαδέρα. Είναι δε πολύ γνωστά τα γλυκά κρασιά τύπου πορτό που παράγονται στη Μαδέρα ακριβώς απο ποικιλίες που "μετανάστευσαν" απο τον Ελληνικό χώρο . Οπως επίσης κι οι παραλλαγές της ποικιλίας malvasia(nero,aromatica κλπ) που προέρχονται απο την Ιταλία.

Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει η ποικιλία Μονεμβασιά που καλλιεργείται στην Πάρο και μαζί με την Μανδηλαριά αποτελούν τα συστατικά ενός τοπικού ΟΠΑΠ. Εχει γίνει ανάλυση DNA στην malvasia κι έχει τεκμηριωθεί οτι δεν έχει μεγάλη σχέση με την ποικιλία Μονεμβασιά αλλά περισσότερο με την ποικιλία Αθήρι προέλευσης Ρόδου η οποία είναι συστατικό του καταπληκτικού λιαστού γλυκού κρασιού Βισάντο της Σαντορίνης.

Ενα σημείο που ενισχύει την θεωρία οτι πιθανόν το κρασί μαλβαζία να έβγαινε στην Κρήτη είναι οτι σαν συστατικό του εικάζεται οτι ήταν η ποικιλία λιάτικο (Ιου-λιατικο= του Ιουλίου) που σήμερα καλλιεργείται και δίνει τοπικά κρασιά στην Κρήτη. Το λιάτικο δε αποτελεί μια εξαιρετικά πολύ καλή πρώτη "ύλη" για την παρασκευή γλυκών κρασιών.

Σήμερα στο Ληλάντιο δίπλα στην Χαλκίδα καλλιεργείται σε μικρή παραγωγή μαλβαζία που δίνει ένα καταπληκτικό λευκό ξηρό κρασί με πλουσιοτάτη γεύση και άρωμα.

Συκομουριά

Πρίν λίγες μέρες επισκέφθηκα το κρατικό φυτώριο δασωδών στις παρυφές της Πάρνηθας. Κάνουν πολύ καλή δουλειά και παράγουν αρκετά είδη γηγενή της Ελληνικής χλωρίδας.Εκεί κάπου είχαν ενα αναρτημένο κατάλογο με τα είδη που παράγουν χωρίς να τα έχουν διαθέσιμα όλα. Ετσι λοιπόν, είδα μια αναφορά στο είδος συκομουριά.Δεν το είχα ξανασυναντήσει, ούτε καν το είχα ακούσει. Απο τη αφορμή αυτή γράφω για αυτό το δένδρο όσα κατάφερα να μάθω είτε απο το νέτ είτε ρωτώντας.

Βέβαια, όσους ρώτησα κανένας δεν το ήξερε το δένδρο αυτό. Η πρώτη φωτογραφία είναι απο την Αγία Νάπα στην Κύπρο. Σε μια συκομουριά της πόλης αυτής εχει αναφερθεί πολλές φορές ο Σεφέρης. Κι αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζω αν είναι αυτή της φωτογραφίας Η συκομουριά είναι ένα δένδρο που αναφέρεται στην Βίβλο και πρόκειται για αιωνόβιο δένδρο σαν την ελιά. Είναι δένδρο των θερμών χωρών και περισσότερο της Αφρικής. Αναφορές στην Βίβλο γίνονται για συκομουριές της Αιγύπτου. Βέβαια σήμερα που γίνονται τόσες συζητήσεις για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μάλλον θα γίνει και επαναταξινόμηση των θερμών και ψυχρών περιοχών.

Εκεί στο κρατικό φυτώριο το ανέφεραν σαν φυλλοβόλο αλλά μάλλον θα πρόκειται για αναφορά σε κάποια ψευδοσυκομουριά. Το δένδρο χαρακτηρίζεται σαν αειθαλές κι έχει φύλλα που μοιάζουν της μουριάς και καρπούς που είναι σαν ακριβής απομίμηση σύκου. Εγω έχω παρατηρήσει κάποιες συκιές με μαύρα σύκα που έχουν φύλλο γυαλιστερό που μοιάζει πολύ με της μουριάς.Κι όχι χνουδωτό όπως είναι της συκιάς. Και βέβαια είναι φυλλοβόλες. Οπότε μάλλον συμπεραίνω οτι πρόκειται για παραλλαγές συκιάς που δεν ξέρω αν μπορούν να ονομασθούν ψευδοσυκομουριές.

Θέλει ζεστά κλίματα και καθόλου παγωνιές. Η απόδοση της λέξης στα Αγγλικά είναι sycamore και μάλλον προέρχεται απο τα Ελληνικά.

Τελειώνοντας παρακαλώ όποιος γνωρίζει για το άν υπάρχει το δένδρο αυτό στην Ελλάδα η κάτι περισσότερο ας ανοίξουμε διάλογο.

Φάβα Σαντορίνης

Φάβα στα Ιταλικά αποκαλούν το κουκί. Τώρα αν οι Ιταλοί πήραν την λέξη απο μάς η εμείς απο αυτούς δεν το γνωρίζω. Πάντως εμείς σίγουρα φάβα αποκαλούμε τον χυλό απο σπόρους λαθουριού και το οποίο μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 70 το καλλιεργούσαν στα περισσότερα μέρη της ελληνικής επαρχίας κι αποτελούσε βασικό εβδομαδιαίο πιάτο σε κάθε σπίτι όπως κι άλλα όσπρια. Εκείνες τις εποχές η επαρχία ηταν κατα κανόνα αποκομμένη απο το Κέντρο κι έτσι οι άνθρωποι φρόντιζαν οι ίδιοι για την παραγωγή τροφής κατ' ανάγκη. Και προφανώς δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν π.χ. σπαράγγια αλλά εκείνα τα είδη για τα οποία είχαν σπόρους. Το σύνολο αυτών των παραγόμενων τροφών αποτελεί αυτό που εμείς οι νεώτεροι αποκαλούμε "Μεσογειακή διατροφή", η οποία άλλαξε άρδην οταν ξεπεράσαμε την φτώχεια εκείνων των παλιών καιρών. Δηλ. οταν αποκτήσαμε λεφτά αρχίσαμε να τρώμε οτι είναι πιο νόστιμο και πιο ελκυστικό και μάλλον περισσότερο απο οσο έπρεπε για να συντηρούμαστε απλώς. Αλλά αυτό είναι άλλο απο το θέμα μου.

Οσον αφορά το λαθούρι απο τα ευρήματα αρχαιολόγων έχει διαπιστωθεί οτι καλλιεργείται στην περιοχή μας -Νοτιοανατολική Μεσόγειο -εδώ και 5-6 χιλιάδες χρόνια όπως και τα περισσότερα όσπρια. Τα ευρήματα αυτά είναι υπολείματα σπόρων που έχουν βρεθεί σε ανακαλυφθέντες οικισμούς του τέλους της εποχής του Μπρούτζου. Το φυτό λέγεται λάθυρος ο ήμερος κι απο ότι λέγεται φυτρώνει και σαν άγριο στις Κυκλάδες όπως στην Τήνο. Αναφέρεται οτι υπάρχουν πάνω απο 160 είδη σε όλο τον κόσμο. Τα περισσότερα είναι φαγώσιμα και ελάχιστα απο αυτά προκαλούν αν φαγωθούν σε πολύ μεγάλη ποσότητα μια ασθένεια των νεύρων που καλείται λαθυρισμός. Κατά κανόνα όμως όλα αποτελούν θρεπτικότατη τροφή.

Το φυτό είναι ξάδελφος του αρακά περισσότερο παρά του κουκιού. Ανθίζει Απρίλιο-Μάιο κι οι καρποί αφου συλλεχθούν αφήνονται να ξεραθούν. Μετά γίνεται επιλογή αυτών και κατόπιν το σπάσιμο τους σε μικρότερα κομμάτια. Ετσι μένουν μέχρι να μαγειρευθούν σε φάβα.

Απο όλες τις φάβες η καλύτερη είναι η της Σαντορίνης και γίνεται απο μια ποικιλία λαθουριού που φυτρώνει μόνο εκεί κι έχει μέγεθος κόκου χοντρής άμμου. Στον οικισμό που έχει βρεθεί στο Ακρωτήρι έχουν ανακαλυφθεί σε οικίες απανθρακωμένοι σπόροι της ποικιλίας αυτής αποδεικνύοντας οτι είναι γηγενής του τόπου. Ενας μπακάλης -απο τους λίγους απομείναντες - μου είπε οτι οι Σαντορινιοί διαφυλάττουν τον σπόρο με ευλάβεια και δεν αφήνουν να φύγει απο το νησί για ευνόητους οικονομικούς λόγους. Στο εμπόριο πολύ δύσκολα βρίσκεις φάβα Σαντορίνης. Μπορείς όμως να βρείς Τουρκίας ακόμη κι απο το Πακιστάν.

Απο μια μικρή έρευνα που έχω κάνει λαθούρι τώρα πια καλλιεργείται στην Λευκάδα νομίζω. Μια ντόπια ποικιλία που κι αυτή σιγά σιγά περνάει στο περιθώριο.