Συκομουριά

Πρίν λίγες μέρες επισκέφθηκα το κρατικό φυτώριο δασωδών στις παρυφές της Πάρνηθας. Κάνουν πολύ καλή δουλειά και παράγουν αρκετά είδη γηγενή της Ελληνικής χλωρίδας.Εκεί κάπου είχαν ενα αναρτημένο κατάλογο με τα είδη που παράγουν χωρίς να τα έχουν διαθέσιμα όλα. Ετσι λοιπόν, είδα μια αναφορά στο είδος συκομουριά.Δεν το είχα ξανασυναντήσει, ούτε καν το είχα ακούσει. Απο τη αφορμή αυτή γράφω για αυτό το δένδρο όσα κατάφερα να μάθω είτε απο το νέτ είτε ρωτώντας.

Βέβαια, όσους ρώτησα κανένας δεν το ήξερε το δένδρο αυτό. Η πρώτη φωτογραφία είναι απο την Αγία Νάπα στην Κύπρο. Σε μια συκομουριά της πόλης αυτής εχει αναφερθεί πολλές φορές ο Σεφέρης. Κι αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζω αν είναι αυτή της φωτογραφίας Η συκομουριά είναι ένα δένδρο που αναφέρεται στην Βίβλο και πρόκειται για αιωνόβιο δένδρο σαν την ελιά. Είναι δένδρο των θερμών χωρών και περισσότερο της Αφρικής. Αναφορές στην Βίβλο γίνονται για συκομουριές της Αιγύπτου. Βέβαια σήμερα που γίνονται τόσες συζητήσεις για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μάλλον θα γίνει και επαναταξινόμηση των θερμών και ψυχρών περιοχών.

Εκεί στο κρατικό φυτώριο το ανέφεραν σαν φυλλοβόλο αλλά μάλλον θα πρόκειται για αναφορά σε κάποια ψευδοσυκομουριά. Το δένδρο χαρακτηρίζεται σαν αειθαλές κι έχει φύλλα που μοιάζουν της μουριάς και καρπούς που είναι σαν ακριβής απομίμηση σύκου. Εγω έχω παρατηρήσει κάποιες συκιές με μαύρα σύκα που έχουν φύλλο γυαλιστερό που μοιάζει πολύ με της μουριάς.Κι όχι χνουδωτό όπως είναι της συκιάς. Και βέβαια είναι φυλλοβόλες. Οπότε μάλλον συμπεραίνω οτι πρόκειται για παραλλαγές συκιάς που δεν ξέρω αν μπορούν να ονομασθούν ψευδοσυκομουριές.

Θέλει ζεστά κλίματα και καθόλου παγωνιές. Η απόδοση της λέξης στα Αγγλικά είναι sycamore και μάλλον προέρχεται απο τα Ελληνικά.

Τελειώνοντας παρακαλώ όποιος γνωρίζει για το άν υπάρχει το δένδρο αυτό στην Ελλάδα η κάτι περισσότερο ας ανοίξουμε διάλογο.

Φάβα Σαντορίνης

Φάβα στα Ιταλικά αποκαλούν το κουκί. Τώρα αν οι Ιταλοί πήραν την λέξη απο μάς η εμείς απο αυτούς δεν το γνωρίζω. Πάντως εμείς σίγουρα φάβα αποκαλούμε τον χυλό απο σπόρους λαθουριού και το οποίο μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 70 το καλλιεργούσαν στα περισσότερα μέρη της ελληνικής επαρχίας κι αποτελούσε βασικό εβδομαδιαίο πιάτο σε κάθε σπίτι όπως κι άλλα όσπρια. Εκείνες τις εποχές η επαρχία ηταν κατα κανόνα αποκομμένη απο το Κέντρο κι έτσι οι άνθρωποι φρόντιζαν οι ίδιοι για την παραγωγή τροφής κατ' ανάγκη. Και προφανώς δεν μπορούσαν να καλλιεργήσουν π.χ. σπαράγγια αλλά εκείνα τα είδη για τα οποία είχαν σπόρους. Το σύνολο αυτών των παραγόμενων τροφών αποτελεί αυτό που εμείς οι νεώτεροι αποκαλούμε "Μεσογειακή διατροφή", η οποία άλλαξε άρδην οταν ξεπεράσαμε την φτώχεια εκείνων των παλιών καιρών. Δηλ. οταν αποκτήσαμε λεφτά αρχίσαμε να τρώμε οτι είναι πιο νόστιμο και πιο ελκυστικό και μάλλον περισσότερο απο οσο έπρεπε για να συντηρούμαστε απλώς. Αλλά αυτό είναι άλλο απο το θέμα μου.

Οσον αφορά το λαθούρι απο τα ευρήματα αρχαιολόγων έχει διαπιστωθεί οτι καλλιεργείται στην περιοχή μας -Νοτιοανατολική Μεσόγειο -εδώ και 5-6 χιλιάδες χρόνια όπως και τα περισσότερα όσπρια. Τα ευρήματα αυτά είναι υπολείματα σπόρων που έχουν βρεθεί σε ανακαλυφθέντες οικισμούς του τέλους της εποχής του Μπρούτζου. Το φυτό λέγεται λάθυρος ο ήμερος κι απο ότι λέγεται φυτρώνει και σαν άγριο στις Κυκλάδες όπως στην Τήνο. Αναφέρεται οτι υπάρχουν πάνω απο 160 είδη σε όλο τον κόσμο. Τα περισσότερα είναι φαγώσιμα και ελάχιστα απο αυτά προκαλούν αν φαγωθούν σε πολύ μεγάλη ποσότητα μια ασθένεια των νεύρων που καλείται λαθυρισμός. Κατά κανόνα όμως όλα αποτελούν θρεπτικότατη τροφή.

Το φυτό είναι ξάδελφος του αρακά περισσότερο παρά του κουκιού. Ανθίζει Απρίλιο-Μάιο κι οι καρποί αφου συλλεχθούν αφήνονται να ξεραθούν. Μετά γίνεται επιλογή αυτών και κατόπιν το σπάσιμο τους σε μικρότερα κομμάτια. Ετσι μένουν μέχρι να μαγειρευθούν σε φάβα.

Απο όλες τις φάβες η καλύτερη είναι η της Σαντορίνης και γίνεται απο μια ποικιλία λαθουριού που φυτρώνει μόνο εκεί κι έχει μέγεθος κόκου χοντρής άμμου. Στον οικισμό που έχει βρεθεί στο Ακρωτήρι έχουν ανακαλυφθεί σε οικίες απανθρακωμένοι σπόροι της ποικιλίας αυτής αποδεικνύοντας οτι είναι γηγενής του τόπου. Ενας μπακάλης -απο τους λίγους απομείναντες - μου είπε οτι οι Σαντορινιοί διαφυλάττουν τον σπόρο με ευλάβεια και δεν αφήνουν να φύγει απο το νησί για ευνόητους οικονομικούς λόγους. Στο εμπόριο πολύ δύσκολα βρίσκεις φάβα Σαντορίνης. Μπορείς όμως να βρείς Τουρκίας ακόμη κι απο το Πακιστάν.

Απο μια μικρή έρευνα που έχω κάνει λαθούρι τώρα πια καλλιεργείται στην Λευκάδα νομίζω. Μια ντόπια ποικιλία που κι αυτή σιγά σιγά περνάει στο περιθώριο.